Khác với cờ vua, trong cờ tướng bất cứ quân nào cũng đều bị cản nếu có quân khác đứng trên đường di chuyển của nó.
Cách đi của mã trong cờ tướng. Mũi tên đỏ là đường đi đã bị cản. Mũi tên xanh là đường đi hợp lệ. Mã đi theo chữ nhật (日) trong cờ tướng, từ một góc tới góc đối diện. Tuy nhiên, nó không nhảy thẳng từ góc này tới góc kia của hình chữ nhật, mà trong một nước đi, nó di chuyển theo hai bước nhỏ. Các bước đi của mã đầu tiên là đi thẳng hoặc đi ngang một ô, sau đó đi chéo một ô. Vì thế, nếu có một quân đứng cản trên bước đi đầu tiên của mã, nó sẽ không thể tiếp tục đi chéo một ô. Trong chiến tranh Trung Quốc cổ đại, ngựa là vũ khí quan trọng, vì chúng có thể di chuyển đường dài, mặc áo giáp và thậm chí dùng giáo mác. Nhưng nếu con ngựa bị chặn lại trên đường thẳng phía trước, nó sẽ bị vấp ngã. Vì thế, đối phương thường phục kích bằng cách giăng dây thừng ở phía trước, khiến ngựa dễ bị vấp ngã. Ý tưởng này cũng được đưa vào cờ tướng, giống như một quân mã bị cản trên bàn cờ. Quy định này gọi là "biệt mã thối", tức "kẹt chân ngựa". Trong thực tế, nếu một con ngựa bị kẹt chân, nó sẽ không thể di chuyển. Hơn nữa, quân dù thuộc về người chơi hay đối thủ, cũng có thể cản mã. Quân mã bị chính đồng đội cản lại gọi là nội chiến. Người Trung Quốc có câu: "Nhất cá hòa thượng thiêu thủy cật, lưỡng cá hòa thượng đài thủy cật, tam cá hòa thượng một thủy cật", nghĩa là "một nhà sư gánh nước uống, hai nhà sư khiêng nước uống, ba nhà sư hết nước uống". Câu này có nghĩa sâu xa là ít người làm việc cùng nhau sẽ hiệu quả hơn nhiều người. Tức là quân mã sẽ hoạt động rộng và hiệu quả hơn nếu không có đồng đội cản lại ở bên cạnh. Một câu nói khác là: "Nhất cá Trung Quốc nhân thị điều long, tam cá Trung Quốc nhân thị điều trùng", tức là "một người Trung Quốc là một con rồng, ba người Trung Quốc là những con sâu bọ". Câu nói này được nhà văn Đài Loan, Bách Dương viết trong cuốn Sửu lậu đích Trung Quốc nhân (Những người Trung Quốc xấu xí). Cũng trong tác phẩm này, ông Bách còn viết "một người Nhật Bản là một con sâu, ba người Nhật Bản là những con rồng". Trong cờ Nhật Bản shogi, quân quế mã (giống quân mã) không bị cản như ở cờ tướng. Quân mã bị cản cũng giống như tượng bị chặn đường di chuyển trong cờ tướng. Tượng di chuyển theo chữ điền (田), đi chéo hai ô cờ, với bảy điểm có thể đứng trên bàn cờ vì không được sang sông. Nhưng cũng như mã, tượng không nhảy từ góc này sang góc đối diện của hình vuông có bốn ô, mà đi chéo từng ô một, theo hai bước trong một nước đi. Vì thế nếu có quân cờ, dù là đối thủ hay đồng đội đứng ở tâm hình vuông bốn ô cờ, tượng sẽ không thể di chuyển. Đường đi của tượng và những bước đi bị cản (dấu x). Quy định này được gọi là "tắc tượng nhãn", tức "bịt mắt voi". Người Trung Quốc có câu: "Tượng phạ áp nhãn, mã phạ biệt thối", tức "voi sợ bị đè vào mắt, ngựa sợ bị khóa chân". Khi voi bị che mắt, hay ngựa bị khóa chân, chúng không thể di chuyển. Điều này cũng được áp dụng vào cờ tướng, với luật cản tượng và mã. Thực tế, bất cứ quân nào trong cờ tướng cũng bị cản, khi có quân khác đứng trên đường nó di chuyển. Pháo là trường hợp đặc biệt, vì nó có thể nhảy qua quân khác để ăn quân . Các quân khác chỉ bị cản lại khi phía trước là đồng đội, ngoại trừ mã và tượng. Nếu là đối thủ, tướng, sĩ, xe hay tốt có thể ăn luôn trên đường đi. Nhưng tượng và mã không thể ăn quân cản nó lại. Từng nước đi, luật chơi và chiến thuật trên bàn cờ tướng đều phản ánh trí tuệ của người xưa. Không riêng "chân ngựa", "mắt voi", những đòn chiến thuật trên sông như "xe tuần hà", tốt vượt sông tăng thêm sức mạnh, hay quy định "lộ mặt tướng" cũng đều là nét ẩn dụ về lịch sử, văn hóa và truyền thống Trung Quốc. Xuân Bình tổng hợp
