Ekiden - nét đẹp văn hóa chạy bộ Nhật Bản

"Ekiden", trong tiếng Nhật, ghép từ hai chữ eki (trạm) và den (chuyển). Từ thế kỷ 19, khi Nhật Bản vẫn còn sử dụng hệ thống trạm ngựa chuyển thư, người đưa tin chạy qua nhiều chặng để chuyển bức thư tay giữa các thành phố lớn. Khi thể thao hiện đại du nhập, hình ảnh ấy trở thành cảm hứng cho cuộc thi chạy tiếp sức đầu tiên - Tokaido Ekiden năm 1917, mô phỏng lộ trình 508 km từ Tokyo đến Kyoto. Kể từ đó, Ekiden không chỉ là một môn thể thao mà còn là biểu tượng tinh thần của đất nước Mặt Trời mọc. Những cuộc thi như Hakone Ekiden - giải sinh viên danh giá tổ chức vào dịp đầu năm mới - được truyền hình trực tiếp suốt hai ngày, thu hút hàng chục triệu người theo dõi. Nhiều gia đình Nhật ăn mừng năm mới bên tivi, vừa thưởng thức mochi, vừa dõi theo từng bước chạy của các đại học danh tiếng như Aoyama Gakuin hay Komazawa. Các VĐV xuất phát tại Hakone Ekiden 2024, quận Otemachi, Tokyo. Cuộc đua diễn ra vào ngày 2-3/1 hàng năm được xem như một sự kiện văn hóa thể thao lớn ở Nhật Bản, thu hút hàng triệu người theo dõi. Ảnh: Japan Times Điểm đặc biệt trong Ekiden nằm ở tasuki - dải băng vải được truyền từ người này sang người khác thay cho gậy tiếp sức. Tasuki không chỉ là vật dụng thi đấu, mà còn là biểu tượng của niềm tin và trách nhiệm. Một khi đã đeo tasuki, VĐV gánh trên vai không chỉ nỗ lực cá nhân mà còn cả công sức của đồng đội, của trường, của địa phương. HLV Yoshinori Ikenaga, người từng dẫn dắt đội Ekiden nữ của Đại học Kyoto, nói: "Không có ai giành chiến thắng một mình trong Ekiden. Bạn chạy vì người đã giao tasuki cho mình, và vì người đang chờ nhận nó ở lượt tiếp theo". Chính tinh thần ấy khiến Ekiden trở thành một phần giáo dục nhân cách ở Nhật Bản. Nhiều trường phổ thông tổ chức giải Ekiden nội bộ để học sinh hiểu giá trị của kỷ luật, tinh thần tập thể và sự kế thừa. Ở Nhật, Ekiden không chỉ là cuộc đua tốc độ mà còn là câu chuyện về tinh thần gambaru - nỗ lực đến cùng dù mệt mỏi, dù đau đớn. Những hình ảnh sinh viên ngã quỵ ở vạch trao tasuki, vẫn cố gượng dậy để hoàn thành nốt vài bước cuối, khiến khán giả cả nước rơi nước mắt. Họ không được tính kết quả nếu không tự mình trao tasuki, vì đó là biểu hiện cao nhất của danh dự. Một runner kiệt sức, đổ gục tại vị trí trao tasuki cho đồng đội tại Hakone Ekiden 2014. Ảnh: Mainichi Nhiều nhà xã hội học cho rằng Ekiden phản ánh chính bản sắc Nhật Bản: sự cần cù, kiên định và tôn trọng tập thể hơn cái tôi cá nhân. Cũng vì thế, Ekiden không chỉ là thể thao, mà là cách người Nhật kể lại câu chuyện của chính họ - một dân tộc coi trọng trách nhiệm và đoàn kết. Ngày nay, hình ảnh tasuki đã trở thành biểu tượng của sự kết nối trong nhiều lĩnh vực - từ doanh nghiệp, giáo dục đến cộng đồng thể thao. Một nhóm nhân viên công ty tham gia Ekiden có thể hiểu nhau hơn sau từng chặng đường; một lớp học tổ chức Ekiden sẽ thấy sức mạnh của hợp tác. Nhật Bản không phải là quốc gia duy nhất tổ chức Ekiden, nhưng là nơi nâng tầm nó thành văn hóa. Từ các giải chuyên nghiệp như New Year Ekiden (dành cho doanh nghiệp) đến các cuộc thi phong trào, mô hình này lan tỏa ra nhiều nước. Ở Pháp, Singapore hay Mỹ, các giải chạy mang phong cách Ekiden đã trở thành dịp để người yêu chạy bộ trải nghiệm tinh thần "cùng nhau về đích". Việt Nam cũng bắt đầu du nhập mô hình này trong vài năm gần đây, có một chút thay đổi, dùng gậy tiếp sức thay vì tasuki. Nhiều CLB chạy bộ tổ chức Ekiden Run như một sự kiện gắn kết, nơi mỗi người không chạy cho riêng mình, mà cho tập thể. "Cảm giác đứng ở vạch trao tasuki, chờ đồng đội xuất hiện từ xa, là khoảnh khắc hồi hộp và xúc động mà không một cuộc thi cá nhân nào mang lại", Chương Lê, quản trị viên CLB Nghệ An Runners (NAR) cho hay. Runner Chương Lê trong một sự kiện Ekiden cùng CLB NAR. Ảnh: NAR Ekiden rất đa dạng cự ly, từ half marathon, full marathon tới các cự ly ultra như 100km hay 218km... Số lượng người tham gia cũng phụ thuộc vào từng quy định của các giải đấu, nhưng đa phần phổ biến trong khoảng 5-10 người một đội. Tại Việt Nam, các cự ly chạy ekiden phổ biến là 4,2 km mỗi VĐV cho quãng đường 21 km của một đội, hoặc 1,3 km mỗi VĐV nếu tổng quãng đường của mỗi đội là 6,5 km. Các giải đấu cũng có thể tổ chức cự ly khác, ví dụ 14 km chia đều cho 8 VĐV. Trong bối cảnh thế giới ngày càng đề cao cái tôi, Ekiden cho thấy sức mạnh thật sự nằm ở sự gắn kết. Một bước chạy của mỗi thành viên có thể giúp đồng đội tiến gần hơn đến vạch đích, cũng như mỗi nỗ lực cá nhân góp phần tạo nên thành công chung. Đây cũng là vẻ đẹp sâu sắc nhất của Ekiden - không nằm ở tốc độ, mà ở tinh thần không bao giờ buông bỏ tasuki của người Nhật. Nhật Tảo tổng hợp