Trận đụng độ nguy cơ đẩy Taliban vào vòng xoáy bạo lực với Pakistan

Căng thẳng âm ỉ giữa chính quyền Taliban tại Afghanistan với Pakistan đã bùng phát thành đụng độ vũ trang ở biên giới vào đêm 11/10. Chính quyền Taliban cho biết lực lượng của họ đã tấn công chốt kiểm soát của Pakistan để đáp trả "đợt không kích của quân đội Pakistan vào thủ đô Kabul trước đó hai ngày". Theo chính quyền Kabul, giao tranh đã khiến 58 binh sĩ Pakistan và 9 tay súng Taliban thiệt mạng. Trong khi đó, quân đội Pakistan nói rằng 23 binh sĩ nước này và hơn 200 thành viên Taliban cùng các nhóm liên minh ở phía Afghanistan đã thiệt mạng trong giao tranh. Đây là đợt leo thang căng thẳng nghiêm trọng nhất giữa Afghanistan và Pakistan từ khi lực lượng Taliban trở lại nắm quyền ở Kabul năm 2021. Giới phân tích lo ngại bạo lực có thể gia tăng và vượt tầm kiểm soát, khiến hai nước láng giềng rơi vào một cuộc chiến quy mô lớn hơn. Thành viên lực lượng an ninh Taliban đứng gác tại quận Zazai Maidan, tỉnh Khost gần biên giới Afghanistan - Pakistan ngày 12/10. Ảnh: AFP Pakistan và Taliban từng có quan hệ được coi như đồng minh. Pakistan, cùng với Arab Saudi và Các tiểu vương quốc Arab Thống nhất, là ba quốc gia công nhận chính quyền Taliban sau khi nhóm vũ trang thành lập những năm 1990. Islamabad cũng là bên cuối cùng dừng quan hệ ngoại giao với Taliban năm 2001. Sau khi Mỹ can thiệp quân sự vào Afghanistan và lật đổ chính quyền Taliban năm 2011, Pakistan bị cáo buộc cho nhiều chỉ huy của nhóm ẩn náu và viện trợ y tế, giúp lực lượng này duy trì hoạt động. Khi Taliban trở lại nắm quyền 2021, Pakistan hoan nghênh, nhưng không chính thức công nhận chính quyền Taliban. Islamabad hy vọng Taliban sau khi lên nắm quyền sẽ hạn chế hoạt động xuyên biên giới của các nhóm phiến quân vũ trang, giúp Pakistan đảm bảo an ninh, nhưng bất ổn lại gia tăng. Kể từ năm 2022, số vụ tấn công vào lực lượng an ninh Pakistan tăng đáng kể, đặc biệt là tại hai tỉnh Khyber Pakhtunkhwa và Balochistan, hầu hết do nhóm Tehreek-e-Taliban Pakistan (TTP), còn gọi là Taliban Pakistan, thực hiện. TTP hình thành năm 2007, thường xuyên tấn công vào lực lượng an ninh Pakistan. Nhóm muốn thực thi luật Hồi giáo hà khắc, kêu gọi trả tự do cho các thành viên đang ngồi tù và đảo ngược việc sáp nhập các khu vực người Pashtun vào tỉnh Khyber Pakhtunkhwa. Giới chức quân sự Pakistan, các chuyên gia Liên Hợp Quốc, chuyên gia độc lập cho rằng Taliban cung cấp hỗ trợ tài chính cho đội ngũ lãnh đạo TTP, trong khi lực lượng này bác bỏ. Imtiaz Gul, nhà phân tích an ninh tại Islamabad, nhận định cuộc xung đột là "hệ quả tất yếu của những căng thẳng âm ỉ giữa hai nước, đặc biệt sau khi chính quyền Afghanistan nhiều lần từ chối có hành động dứt khoát và có thể chứng minh được nhằm vào TTP, như mong muốn của Pakistan". Giới quan sát nhận định sau khi buộc Mỹ rút quân và trở lại nắm quyền ở Afghanistan, Taliban không còn phụ thuộc vào sự hậu thuẫn từ Pakistan. Thay vào đó, lực lượng này tập trung củng cố tính chính danh trong nước, nơi dư luận có quan điểm tiêu cực về Pakistan. Việc Taliban không có những hành động cứng rắn nhằm vào TTP không chỉ phản ánh sự tương đồng về ý thức hệ với nhóm này, mà còn xuất phát từ mục tiêu thoát ảnh hưởng của Islamabad. Pakistan cạn dần kiên nhẫn khi TTP có những hành động bạo lực ngày càng leo thang. ACLED, tổ chức độc lập chuyên theo dõi các xung đột, cho biết trong năm nay, TTP đã thực hiện hơn 600 vụ tấn công vào Pakistan, nhiều nhất 10 năm qua. Quan hệ giữa hai bên ngày càng xấu đi, khi Pakistan triển khai máy bay không kích vào những mục tiêu trong lãnh thổ Afghanistan mà Islamabad cho là nơi ẩn náu của TTP. "Thông điệp rất rõ ràng. Nếu chính quyền Taliban không kiểm soát được các phần tử hoạt động trên lãnh thổ của họ, Pakistan sẽ ra tay ngay trên đất Afghanistan", Mehmood Jan Babar, nhà phân tích chính trị và an ninh ở Peshawar, Pakistan, nói với Al Jazeera . "Giọt nước tràn ly" là vụ không kích của Pakistan vào thủ đô Kabul và một khu chợ thuộc tỉnh biên giới Paktika hôm 9/10, khiến chính quyền Taliban giận dữ cáo buộc Pakistan xâm phạm chủ quyền Afghanistan. Pakistan ngày 10/10 tuyên bố họ đã tấn công "vào các vị trí của phiến quân TTP", nhưng không nhắc đến Afghanistan hay các mục tiêu ở Kabul và tỉnh Paktika. Michael Kugelman, giám đốc Trung tâm Học giả Quốc tế Woodrow Wilson ở Washington, Mỹ, mô tả tình hình biên giới Afghanistan - Pakistan là "nguy hiểm và mong manh". Ông nhấn mạnh dù Taliban đang thiếu hụt tài chính và "không đủ năng lực để đối đầu trực diện Pakistan", các đòn không kích mới đây của Islamabad có thể khiến tình hình thêm bất ổn. "Các cuộc tấn công của Pakistan vào Afghanistan sẽ kích động TTP trả đũa, dẫn đến những chiến dịch mới, dữ dội hơn, của Pakistan trong lãnh thổ Afghanistan", ông Kugelman cảnh báo. "Khi đó, vòng xoáy bạo lực có thể tái diễn. Trong cuộc đối đầu này, sẽ không có kẻ chiến thắng hay giải pháp lâu dài dễ dàng nào cả". Vị trí Afghanistan và Pakistan. Đồ họa: Guardian Một số nhà phân tích kỳ vọng sau những cuộc đụng độ ở biên giới, Taliban và Pakistan sẽ tìm cách xuống thang căng thẳng. "Afghanistan gần như không có năng lực quân sự để đối đầu với Pakistan", Asif Durrani, cựu đại sứ Pakistan tại Afghanistan, nói. Giới phân tích cho rằng Pakistan vượt trội Taliban trong chiến tranh quy ước, nhưng nếu một cuộc chiến kiểu du kích nổ ra, nó có thể gây thiệt hại nghiêm trọng cho Islamabad lẫn Kabul. Ibraheem Bahiss, nhà phân tích tại tổ chức phi lợi nhuận chuyên nghiên cứu về khủng hoảng quốc tế ICG, trụ sở Bỉ, chung nhận định. Ông tin Islamabad và Kabul đều không muốn leo thang, vì "đôi bên đang phải đối mặt nhiều vấn đề khác". Tuy nhiên, ông Durrani lưu ý TTP vẫn sẽ là vấn đề then chốt trong mối quan hệ giữa hai nước. "Chính phủ Afghanistan vẫn từ chối thừa nhận sự hiện diện của TTP trên lãnh thổ của họ, và chừng nào 'cái gai' này còn tồn tại, quan hệ giữa hai bên sẽ khó có thể hạ nhiệt", ông nói thêm. Như Tâm (Theo AFP, Al Jazeera, Guardian )