Người Mỹ bắt đầu thấm nỗi đau khi chính phủ đóng cửa

Tổng thống Donald Trump và các nghị sĩ quốc hội vẫn bế tắc khi chính phủ Mỹ bước vào tuần đóng cửa thứ ba. Ông Trump và phe Cộng hòa rất muốn mở cửa chính phủ trở lại, nhưng không hội đủ 60 phiếu tại Thượng viện để thông qua dự luật ngân sách cho các hoạt động chính phủ. Phe Dân chủ nêu điều kiện rằng ông Trump và các đồng minh phải duy trì các khoản trợ cấp bảo hiểm y tế như một phần của thỏa thuận nhằm mở cửa lại chính phủ. Phe Cộng hòa quyết không nhượng bộ, khiến các nỗ lực đàm phán đều rơi vào bế tắc. Tình trạng chính phủ đóng cửa kéo dài được dự đoán sẽ tác động mạnh mẽ tới nền kinh tế Mỹ, khi việc chậm trễ chi trả tiền lương và thiếu hụt hàng tỷ USD cho các dịch vụ công không chỉ ảnh hưởng đến công chức liên bang mà còn gây khó khăn cho người dân bình thường nói chung. Cảnh sát đóng một lối vào Tòa nhà Quốc hội Mỹ tại Washington khi chính phủ liên bang đóng cửa ngày 9/10. Ảnh: AFP Các nhân viên chính phủ trong những lĩnh vực thiết yếu vẫn tiếp tục làm việc trong thời kỳ chính phủ đóng cửa, nhưng chưa chắc chắn được truy lĩnh lương, khiến nhiều người cáo bệnh hoặc xin nghỉ ốm, gây ra tình trạng thiếu hụt nhân sự tại một số cơ quan như kiểm soát không lưu, thuế vụ. Điều này đã gây ra tình trạng chậm trễ nhiều chuyến bay trên toàn quốc, khiến đường dây hỗ trợ người nộp thuế của Sở Thuế vụ ngừng hoạt động, làm tắc nghẽn quá trình phê duyệt giấy phép tại Cơ quan Bảo vệ Môi trường và Bộ Giao thông Vận tải, đồng thời buộc các công viên quốc gia phải đóng cửa. Việc đóng cửa cũng làm gia tăng căng thẳng đối với những nhà thầu, nhân viên hợp đồng chính phủ khi họ không được trả lương. Lãnh đạo các doanh nghiệp phải mò mẫm lập kế hoạch kinh doanh mà không có dữ liệu kinh tế từ chính phủ. Doanh nghiệp nhỏ không thể vay ngân hàng và người dân không thể hoàn tất thủ tục vay thế chấp bất động sản do thiếu bảo hiểm lũ lụt liên bang. Khoảng 750.000 công chức đã bị cho nghỉ không lương trong thời gian chính phủ đóng cửa. Chính quyền Trump hôm 10/10 sa thải khoảng 4.000 nhân viên trong số đó. Hôm 12/10, Tổng thống ra lệnh cho Lầu Năm Góc sử dụng lại quỹ nghiên cứu và phát triển để chi trả lương cho các quân nhân, những người đáng lẽ sẽ bị lỡ kỳ lương đầu tiên vào ngày 15/10. Nhưng các nhân viên dân sự sẽ không được hưởng chính sách tương tự và trong một dự thảo kiến nghị hồi tuần trước, văn phòng ngân sách chính quyền Trump cũng lập luận rằng các nhân viên đang bị cho nghỉ tạm thời không mặc nhiên được truy lĩnh lương khi chính phủ mở cửa trở lại. Giới chuyên gia nhận định đợt không được lĩnh lương đầu tiên của các công chức có thể sẽ gây tổn hại đến nền kinh tế ở nhiều cộng đồng dân cư và các dịch vụ bị ngừng càng lâu, tác động của việc đóng cửa chính phủ sẽ càng lan rộng. Người tiêu dùng đang phải đối mặt với bất ổn kinh tế ngày càng tăng. Theo Văn phòng Ngân sách Quốc hội, đợt chính phủ đóng cửa trước, kéo dài 34 ngày trong nhiệm kỳ đầu tiên của Tổng thống Trump, đã làm giảm 11 tỷ USD sản lượng kinh tế quốc gia. "Các gia đình trên toàn quốc bắt đầu nếm trải tác động và mọi chuyện sắp trở nên tồi tệ hơn rất nhiều", lãnh đạo phe đa số tại Thượng viện Mỹ John Thune phát biểu hôm 10/10. Giới quan sát cho hay chính phủ đóng cửa đang gây thêm khó khăn cho các ngân hàng thực phẩm Mỹ vốn phụ thuộc vào nguồn trợ cấp liên bang để cung cấp các bữa ăn hỗ trợ người nghèo. George Matysik, giám đốc điều hành tổ chức phi lợi nhuận Share Food Program, cho biết tại Philadelphia, trước khi chính phủ đóng cửa, họ thậm chí đã không thể đáp ứng đủ nhu cầu cho những người cần hỗ trợ, do bị mất nguồn trợ cấp liên bang trị giá 8,5 triệu USD vì các đợt cắt giảm chi tiêu mà Tổng thống Trump ban hành. Việc chính phủ đóng cửa càng làm tình hình trở nên tồi tệ hơn. "Tôi chưa từng thấy kho dự trữ thực phẩm của mình trống rỗng đến vậy trong ba tháng qua", Matysik nói. "Giờ chúng tôi lại phải chịu một đợt đóng cửa chính phủ nữa". Theo lời Matysik, tổ chức của ông đang thực hiện một chương trình chuyển các hộp thực phẩm đến tay 7.000 người cao tuổi mỗi tháng. Họ có nguồn dự trữ để tiếp tục hoạt động một tháng nữa, nhưng đang phải chật vật tìm phương án duy trì chương trình trong trường hợp nguồn hỗ trợ liên bang vẫn bị cắt. Tại Colorado, Kate Hatten, giám đốc điều hành Homefront Military Network, tổ chức phi lợi nhuận hỗ trợ các gia đình quân nhân, cho hay đường dây nóng của họ gần đây liên tục quá tải. "Rất nhiều người gọi bày tỏ lo lắng về việc không nhận được lương vào ngày 15/10", bà nói. Hầu hết quân nhân, cựu chiến binh lo lắng về nguy cơ thiếu thực phẩm, nhưng cũng không ít người sợ không thể thanh toán hóa đơn điện nước hay trả tiền vay thế chấp mua nhà, mua xe hàng tháng. "Việc lỡ một kỳ lương trong khi phải gánh trên vai những khoản chi phí khổng lồ là rắc rối lớn với rất nhiều người", Hatten cho biết. "Tôi nghĩ thách thức chung hiện nay là chi phí sinh hoạt đã vượt quá mức tăng lương, phụ cấp nhà ở, chi trả phúc lợi hay tất cả những thứ tương tự". Tại nhiều cơ quan liên bang, trong đó có Cục An sinh Xã hội (SSA), một số dịch vụ đã bị dừng trong thời gian chính phủ đóng cửa. Theo các nhân viên giấu tên từ SSA, họ đã phải dừng cấp thư xác minh trợ cấp, vốn được dùng như bằng chứng đủ điều kiện để người dân có thể nhận các phúc lợi cấp bang, như tem phiếu thực phẩm, trợ cấp nhà ở. Mặt khác, những tương tác giữa SSA với "bên thứ ba", như luật sư hay nhóm vận động cho người khuyết tật, cũng bị ngừng. Tất cả các dịch vụ trên đều thiết yếu đối với những người phụ thuộc vào chúng. Người dân nhìn qua lối vào Bảo tàng Lịch sử Tự nhiên Quốc gia Smithsonian đang đóng cửa. Ảnh: Reuters "Người dân gọi điện tới bày tỏ thất vọng về những hạn chế trong công việc của chúng tôi, đặc biệt khi họ yêu cầu hoàn thành việc mà chúng tôi đã phải ngừng lại do thiếu ngân sách", một nhân viên SSA nói. Jonathan Stewart, nhân viên kiểm soát không lưu tại sân bay quốc tế Newark Liberty ở New Jersey, cho biết hệ thống đảm bảo an toàn hàng không đã bộc lộ vấn đề chỉ sau vài ngày chính phủ đóng cửa. "Khi bạn tạo thêm áp lực lên một lĩnh vực nghề nghiệp vốn đã căng thẳng, các kiểm soát viên không lưu sẽ không còn có khả năng điều phối máy bay", Stewart nói. "Đây đơn giản là một lĩnh vực đã cực kỳ căng thẳng. Những gì đang diễn ra khá dễ đoán với những người có chút hiểu biết về nó". Kỳ nhận lương gần nhất của các nhân viên kiểm soát không lưu là vào ngày 14/10 và việc chính phủ đóng cửa đang khiến bất ổn ngày một gia tăng, đe dọa làm trầm trọng thêm tình trạng chậm trễ chuyến bay. "Càng đến gần kỳ lương, mọi người càng dễ bị xao lãng", một kiểm soát viên không lưu giấu tên ở Bờ Tây nói. "Chắc chắn không ai cố ý, nhưng tất cả chúng tôi đều sẽ bị phân tâm. Đó là chủ đề được bàn tán ngay cả khi chúng tôi đang làm việc. Bản thân việc nhân viên bị phân tâm đã là một rủi ro về an toàn". Tuần trước, tình trạng thiếu nhân viên tại các sân bay trên khắp đất nước, từ Denver, Nashville đến Sân bay Quốc gia Reagan tại Washington, đã khiến hàng nghìn chuyến bay bị trễ. Trong một cuộc phỏng vấn trên Fox Business , Bộ trưởng Giao thông Vận tải Sean P. Duffy cho biết thông thường trung bình chỉ khoảng 5% số chuyến bay chậm trễ liên quan đến thiếu nhân viên, song những ngày gần đây, tỷ lệ này tăng vọt lên mức 53%. Greg Daco, chuyên gia kinh tế tại công ty tư vấn quản lý EY-Parthenon, cho hay các giám đốc điều hành doanh nghiệp lo ngại nhất về việc thiếu dữ liệu kinh tế của chính phủ, trong đó có dữ liệu về việc làm, cũng như những thay đổi đột ngột về chính sách. Kết quả là họ trở nên thận trọng hơn khi quyết định đầu tư vào mở rộng hay đổi mới hoạt động kinh doanh. Nancy Vanden Houten, chuyên gia kinh tế tại công ty tư vấn và dự báo thị trường toàn cầu Oxford Economics, đánh giá việc chính phủ đóng cửa kéo dài còn có khả năng ảnh hưởng đến chi tiêu tiêu dùng, vốn là động lực của nền kinh tế Mỹ. Theo bà, mọi người có xu hướng giảm chi tiêu nhanh chóng khi họ tin rằng thu nhập của mình sẽ giảm, dù chỉ là tạm thời. Điều này có thể trở nên tồi tệ hơn do những cảnh báo từ Nhà Trắng rằng các công chức có thể không được nhận lương truy lĩnh sau thời gian chính phủ đóng cửa. Giữa cơn hỗn loạn, nhiều công chức liên bang đã đối mặt với những hệ lụy tài chính từ việc mất lương. Một nhân viên SSA cho hay vợ anh đã phải nhận thêm ca làm để bù đắp cho việc anh không được trả lương tháng này. Một nhân viên đang bị cho nghỉ tạm thời thuộc Viện Y tế Quốc gia cho biết anh đã đến ngân hàng thực phẩm vào tuần trước để tích trữ đồ, chuẩn bị cho những tuần không lương. "Vợ tôi lo lắng cực độ", anh nói. "Tôi thực sự giận dữ với chính quyền". Vũ Hoàng (Theo WSJ, Washington Post, AFP, Reuters )