Sức Khỏe
Mũi tiêm hứa hẹn thay đổi cuộc chiến chống đại dịch HIV
📅 20/10/2025👁️ 2 lượt xem⏱️ 8 phút đọc
Với sự chấp thuận từ Tổ chức Y tế Thế giới (WHO), lenacapavir - thuốc tiêm phòng HIV chỉ cần dùng hai lần mỗi năm, đang mở ra một chương mới trong cuộc chiến chống lại đại dịch AIDS.
Lenacapavir (LEN), do công ty dược phẩm Gilead Sciences của Mỹ phát triển, là một loại thuốc kháng virus (ARV) dạng tiêm, tác dụng kéo dài, thuộc nhóm "chất ức chế capsid". "LEN không phải là vaccine", tiến sĩ Patrick Amoth, Tổng giám đốc y tế Kenya, giải thích với
AFP
. "Nó là một loại thuốc ARV giúp ngăn ngừa lây nhiễm HIV".
Không giống như vaccine, vốn "huấn luyện" hệ miễn dịch nhận biết và chống lại mầm bệnh trước khi phơi nhiễm, lenacapavir hoạt động theo một cơ chế khác. Nó được dùng cho những người chưa nhiễm virus để phòng ngừa (gọi là dự phòng trước phơi nhiễm, hay PrEP). Thuốc ngăn chặn virus nhân lên bằng cách can thiệp vào capsid - lớp vỏ protein bao bọc vật chất di truyền của HIV. Bằng cách phá vỡ lớp vỏ này, lenacapavir ngăn chặn virus lắp ráp và tự sao chép, từ đó bảo vệ cơ thể khỏi bị lây nhiễm.
Sự xuất hiện của lenacapavir đến vào một thời điểm then chốt. Sau nhiều thập kỷ nỗ lực, cuộc chiến chống HIV toàn cầu đang có dấu hiệu chững lại. Theo UNAIDS, năm 2023, thế giới ghi nhận 1,3 triệu ca nhiễm mới và khoảng 39 triệu người đang sống chung với HIV. Các phương pháp PrEP hiện tại, như thuốc uống Truvada hàng ngày hoặc thuốc tiêm Cabotegravir mỗi 1-2 tháng, thường đối mặt với rào cản về sự tuân thủ điều trị của người dùng.
Đây chính là lúc lenacapavir tạo ra sự khác biệt, các chuyên gia nhận định. Với phác đồ tiêm 6 tháng một lần, nó gần như loại bỏ gánh nặng tuân thủ hàng ngày. Các thử nghiệm lâm sàng đã chứng minh hiệu quả của thuốc lên tới hơn 99% trong việc ngăn ngừa lây nhiễm HIV qua đường tình dục. "Một mũi tiêm hai lần một năm có thể là sự giải tỏa lớn cho những người đối mặt với sự kỳ thị hoặc gặp khó khăn trong việc uống thuốc mỗi ngày", bà Astrid Berner-Rodoreda, nhà nghiên cứu tại Viện Y tế Toàn cầu Heidelberg, nhận định.
Sau khi gây tiếng vang tại một hội nghị vào tháng 7/2024, lenacapavir nhanh chóng nhận được sự phê duyệt từ các cơ quan quản lý. Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Mỹ (FDA) cấp phép cho thuốc vào đầu tháng 7. Ngay sau đó, tại Hội nghị Khoa học về HIV của Hiệp hội AIDS Quốc tế (IAS) ở Kigali, Rwanda, WHO đã chính thức ban hành hướng dẫn, khuyến nghị lenacapavir như một lựa chọn PrEP bổ sung.
"Trong khi vaccine HIV vẫn còn xa vời, lenacapavir là điều tốt nhất tiếp theo", Tổng Giám đốc WHO Tedros Adhanom Ghebreyesus, nói.
Tuy nhiên, rào cản lớn nhất của một liệu pháp đột phá thường là giá cả. Tại Mỹ và châu Âu, Gilead niêm yết mức giá điều trị lên tới 40.000 USD mỗi người mỗi năm. Con số này là không tưởng đối với phần lớn thế giới, đặc biệt là các khu vực bị ảnh hưởng nặng nề nhất như châu Phi cận Sahara.
Thuốc tiêm lenacapavir. Ảnh:
AP
Để giải quyết nghịch lý, một kế hoạch tiếp cận toàn cầu được kích hoạt. Theo Unitaid, cơ quan y tế toàn cầu do WHO bảo trợ, phiên bản generic (thuốc gốc) của lenacapavir sẽ có mặt trên thị trường từ năm 2027 với giá chỉ 40 USD mỗi năm - tương đương chi phí PrEP đường uống hiện tại. Lộ trình này sẽ bắt đầu vào năm 2026, khi Kế hoạch Khẩn cấp Cứu trợ AIDS của Tổng thống Mỹ (PEPFAR) và Quỹ Toàn cầu tài trợ cho việc triển khai ban đầu tại 8-12 quốc gia châu Phi như Kenya, Nigeria, Zambia, Uganda và Nam Phi... Gilead cam kết cung cấp thuốc với giá "phi lợi nhuận" trong giai đoạn này.
Từ năm 2027, Gilead sẽ miễn phí bản quyền cho 6 nhà sản xuất thuốc generic, cho phép họ sản xuất và cung cấp lenacapavir cho 120 quốc gia có thu nhập thấp, trung bình. Dù vậy, các nhà hoạt động chỉ ra một "lỗ hổng đạo đức" trong thỏa thuận: một số quốc gia thu nhập trung bình như Argentina, Brazil và Mexico, những nơi tham gia thử nghiệm lâm sàng, lại không nằm trong danh sách được hưởng giá rẻ. Unitaid cho biết đang nỗ lực tìm giải pháp cho các quốc gia này, đảm bảo rằng cuộc cách mạng mang tên lenacapavir có thể tiếp cận mọi người, ở mọi nơi.
Bình Minh
(Theo
WHO, AFP, DW, Africa Cinical Research Network, Euro News
)
AFP
. "Nó là một loại thuốc ARV giúp ngăn ngừa lây nhiễm HIV".
Không giống như vaccine, vốn "huấn luyện" hệ miễn dịch nhận biết và chống lại mầm bệnh trước khi phơi nhiễm, lenacapavir hoạt động theo một cơ chế khác. Nó được dùng cho những người chưa nhiễm virus để phòng ngừa (gọi là dự phòng trước phơi nhiễm, hay PrEP). Thuốc ngăn chặn virus nhân lên bằng cách can thiệp vào capsid - lớp vỏ protein bao bọc vật chất di truyền của HIV. Bằng cách phá vỡ lớp vỏ này, lenacapavir ngăn chặn virus lắp ráp và tự sao chép, từ đó bảo vệ cơ thể khỏi bị lây nhiễm.
Sự xuất hiện của lenacapavir đến vào một thời điểm then chốt. Sau nhiều thập kỷ nỗ lực, cuộc chiến chống HIV toàn cầu đang có dấu hiệu chững lại. Theo UNAIDS, năm 2023, thế giới ghi nhận 1,3 triệu ca nhiễm mới và khoảng 39 triệu người đang sống chung với HIV. Các phương pháp PrEP hiện tại, như thuốc uống Truvada hàng ngày hoặc thuốc tiêm Cabotegravir mỗi 1-2 tháng, thường đối mặt với rào cản về sự tuân thủ điều trị của người dùng.
Đây chính là lúc lenacapavir tạo ra sự khác biệt, các chuyên gia nhận định. Với phác đồ tiêm 6 tháng một lần, nó gần như loại bỏ gánh nặng tuân thủ hàng ngày. Các thử nghiệm lâm sàng đã chứng minh hiệu quả của thuốc lên tới hơn 99% trong việc ngăn ngừa lây nhiễm HIV qua đường tình dục. "Một mũi tiêm hai lần một năm có thể là sự giải tỏa lớn cho những người đối mặt với sự kỳ thị hoặc gặp khó khăn trong việc uống thuốc mỗi ngày", bà Astrid Berner-Rodoreda, nhà nghiên cứu tại Viện Y tế Toàn cầu Heidelberg, nhận định.
Sau khi gây tiếng vang tại một hội nghị vào tháng 7/2024, lenacapavir nhanh chóng nhận được sự phê duyệt từ các cơ quan quản lý. Cục Quản lý Thực phẩm và Dược phẩm Mỹ (FDA) cấp phép cho thuốc vào đầu tháng 7. Ngay sau đó, tại Hội nghị Khoa học về HIV của Hiệp hội AIDS Quốc tế (IAS) ở Kigali, Rwanda, WHO đã chính thức ban hành hướng dẫn, khuyến nghị lenacapavir như một lựa chọn PrEP bổ sung.
"Trong khi vaccine HIV vẫn còn xa vời, lenacapavir là điều tốt nhất tiếp theo", Tổng Giám đốc WHO Tedros Adhanom Ghebreyesus, nói.
Tuy nhiên, rào cản lớn nhất của một liệu pháp đột phá thường là giá cả. Tại Mỹ và châu Âu, Gilead niêm yết mức giá điều trị lên tới 40.000 USD mỗi người mỗi năm. Con số này là không tưởng đối với phần lớn thế giới, đặc biệt là các khu vực bị ảnh hưởng nặng nề nhất như châu Phi cận Sahara.
Thuốc tiêm lenacapavir. Ảnh:
AP
Để giải quyết nghịch lý, một kế hoạch tiếp cận toàn cầu được kích hoạt. Theo Unitaid, cơ quan y tế toàn cầu do WHO bảo trợ, phiên bản generic (thuốc gốc) của lenacapavir sẽ có mặt trên thị trường từ năm 2027 với giá chỉ 40 USD mỗi năm - tương đương chi phí PrEP đường uống hiện tại. Lộ trình này sẽ bắt đầu vào năm 2026, khi Kế hoạch Khẩn cấp Cứu trợ AIDS của Tổng thống Mỹ (PEPFAR) và Quỹ Toàn cầu tài trợ cho việc triển khai ban đầu tại 8-12 quốc gia châu Phi như Kenya, Nigeria, Zambia, Uganda và Nam Phi... Gilead cam kết cung cấp thuốc với giá "phi lợi nhuận" trong giai đoạn này.
Từ năm 2027, Gilead sẽ miễn phí bản quyền cho 6 nhà sản xuất thuốc generic, cho phép họ sản xuất và cung cấp lenacapavir cho 120 quốc gia có thu nhập thấp, trung bình. Dù vậy, các nhà hoạt động chỉ ra một "lỗ hổng đạo đức" trong thỏa thuận: một số quốc gia thu nhập trung bình như Argentina, Brazil và Mexico, những nơi tham gia thử nghiệm lâm sàng, lại không nằm trong danh sách được hưởng giá rẻ. Unitaid cho biết đang nỗ lực tìm giải pháp cho các quốc gia này, đảm bảo rằng cuộc cách mạng mang tên lenacapavir có thể tiếp cận mọi người, ở mọi nơi.
Bình Minh
(Theo
WHO, AFP, DW, Africa Cinical Research Network, Euro News
)
