Vì sao chứng khoán Việt Nam được nâng hạng nhưng vẫn cần đợt rà soát tháng 3/2026?

FTSE Russell rạng sáng 8/10 thông báo nâng hạng chứng khoán Việt Nam từ thị trường cận biên thành thị trường mới nổi sau 7 năm đưa vào danh sách theo dõi. Ban quản trị chỉ số FTSE Russell (IGB) xác nhận Việt Nam đáp ứng tất cả tiêu chí của thị trường mới nổi thứ cấp (secondary emerging market). Việc nâng hạng có hiệu lực từ ngày 21/9/2026, nhưng tùy thuộc kết quả đợt rà soát vào tháng 3/2026, theo FTSE Russell. Giải thích về thông báo nâng hạng "có điều kiện" này, FTSE Russell cho biết IGB đã xem xét kỹ lưỡng ý kiến từ các Ủy ban tư vấn liên quan đến hạn chế về vai trò của công ty chứng khoán toàn cầu (global brokers) khi giao dịch tại Việt Nam. Đây không phải điều kiện bắt buộc, nhưng IGB nói việc cải thiện khả năng tiếp cận thị trường của nhóm nhà đầu tư này là yếu tố cần thiết, hỗ trợ việc mô phỏng chỉ số. Do đó, mục đích của đợt rà soát vào tháng 3/2026 là đánh giá tiến triển trong việc mở rộng vai trò của công ty chứng khoán toàn cầu. Quyết định của FTSE Russell không bắt nguồn từ nghi ngờ chính sách, mà chủ yếu vì thận trọng, theo nhiều chuyên gia. Trong thông báo nâng hạng, tổ chức này cho biết họ sẽ theo dõi chặt chẽ diễn biến và ghi nhận ý kiến phản hồi từ các bên liên quan trước đợt đánh giá tháng 3/2026, nhằm đảm bảo kế hoạch nâng hạng có thể diễn ra sau đó nửa năm. Nhà đầu tư theo dõi bảng điện tử tại một công ty chứng khoán ở TP HCM. Ảnh: Quỳnh Trần Theo ông Nguyễn Thế Minh - Giám đốc Khối Nghiên cứu và phát triển khách hàng cá nhân tại Công ty Chứng khoán Yuanta Việt Nam, FTSE Russell có thể đang quan tâm việc mở tài khoản cho các công ty chứng khoán toàn cầu. Vào nửa cuối tháng 9, Ngân hàng Nhà nước đã yêu cầu các ngân hàng áp dụng quy định mới để rút ngắn tối đa thời gian và thủ tục mở tài khoản cho nhà đầu tư nước ngoài thực hiện hoạt động đầu tư gián tiếp tại Việt Nam. "Những nỗ lực cải cách diễn ra sát đợt đánh giá định kỳ tháng 9/2025 nên FTSE Russell có thể chưa đủ thời gian đánh giá tác động thực tế. Do đó, dù không phải tiêu chí bắt buộc, họ vẫn muốn theo dõi tiếp", ông Minh nói. Đồng quan điểm, ông Phạm Lưu Hưng, Kinh tế trưởng của Công ty Chứng khoán SSI cho rằng sự trơn tru trong quá trình mở tài khoản của các công ty chứng khoán toàn cầu đang là lưu tâm hàng đầu của FTSE Russell. Việc cơ quan quản lý trong nước sửa đổi nhiều thông tư, nghị định đã giúp việc này dễ dàng hơn nhiều. Theo quy định mới, thành viên lưu ký không cần nộp hồ sơ giấy để Tổng công ty Lưu ký và bù trừ chứng khoán Việt Nam (VSDC) cấp mã số giao dịch cho nhà đầu tư nước ngoài như trước. Thay vào đó, VSDC cấp mã số giao dịch trực tuyến, sau đó nhà đầu tư nước ngoài được giao dịch ngay. Các công ty quản lý quỹ đầu tư chứng khoán nước ngoài được cấp 2 mã số giao dịch (một cho chính họ và một cho hoạt động quản lý giao dịch của khách hàng). Chia sẻ với báo chí sáng 9/10, ông Bùi Hoàng Hải, Phó chủ tịch Ủy ban Chứng khoán Nhà nước (SSC), lý giải thêm về nhu cầu của các nhà đầu tư vào quỹ theo dõi chỉ số. Nhóm này thường rót tiền vào nhiều quốc gia. Mỗi khi đến kỳ cơ cấu hay thay đổi rổ chỉ số, họ phải đặt lệnh giao dịch ở nhiều quốc gia khác nhau qua các công ty chứng khoán, thậm chí họ phải thao tác trên nhiều khung giờ ứng với nước sở tại. Do đó, mong muốn của các nhà đầu tư này là chỉ cần đặt lệnh tại đối tác của họ như Morgan Stanley, JP Morgan hoặc các công ty chứng khoán toàn cầu. Sau khi nhận được đề xuất này từ FTSE Russell, SSC đã phối hợp với các Sở Giao dịch chứng khoán, Tổng công ty Lưu ký Chứng khoán (VSDC) xây dựng quy trình và lưu đồ đáp ứng nhu cầu này của nhà đầu tư ngoại. Cơ quan quản lý cũng đưa ra mô hình để tham vấn ý kiến chuyên gia, công ty chứng khoán trong và ngoài nước, các ngân hàng lưu ký lớn trong nước. Phản hồi ban đầu là khả thi. Quá trình rà soát đến nay, SSC cho biết hệ thống giao dịch và thanh toán của các công ty chứng khoán đáp ứng được mô hình mới. Vấn đề duy nhất còn lại nằm ở quy định pháp lý. Dự thảo sửa đổi một số điều về quy định giao dịch chứng khoán (Thông tư 120/2020) hay công bố thông tin (Thông tư 96/2020) đang được SSC dự thảo và dự kiến lấy ý kiến thời gian tới. Để kích thích dòng vốn quốc tế vào Việt Nam, khung pháp lý còn nhiều thay đổi khác như rút ngắn thời gian đưa chứng khoán mới chào bán vào giao dịch từ 90 ngày xuống 30 ngày; yêu cầu doanh nghiệp niêm yết và công ty đại chúng dần công bố thông tin tiếng Anh để tăng tính minh bạch. Theo ông Hưng, những quan ngại hiện nay của FTSE Russell không phải rào cản lớn với Việt Nam trong đợt rà soát vào tháng 3/2026. Nhìn ở góc độ tích cực, sự thận trọng của tổ chức xếp hạng tín nhiệm này còn giúp Việt Nam nhận diện và có thời gian khắc phục những tồn tại. Các chuyên gia đều lạc quan việc nhà điều hành thị trường có thể chủ động đưa ra các giải pháp xử lý những quan ngại của FTSE Russell, qua đó giúp Việt Nam nâng hạng chính thức vào tháng 9/2026. "Được nâng hạng lên thị trường mới nổi là cột mốc quan trọng với Việt Nam. Tuy nhiên, thách thức lớn hơn nằm ở việc duy trì và củng cố vị thế này trong dài hạn", bà Vũ Ngọc Linh, Giám đốc bộ phận Phân tích và nghiên cứu thị trường của VinaCapital, nhận định. Sau khi được nâng hạng, Việt Nam sẽ được đưa vào chỉ số FTSE EM All Cap với quy mô theo dõi khoảng 100 tỷ USD. VinaCapital ước tính Việt Nam có thể chiếm khoảng 0,3% trong chỉ số này, tương đương khoảng 300 triệu USD dòng vốn thụ động, với khoảng 30 cổ phiếu được đưa vào chỉ số. Tính thêm các quỹ chỉ số thị trường mới nổi khác, Việt Nam dự kiến nhận khoảng 5-6 tỷ USD dòng vốn nước ngoài, bao gồm một tỷ USD dòng vốn thụ động và 4-5 tỷ USD vốn chủ động. VinaCapital cho rằn g con số này không quá lớn, nhưng là sự chuyển biến quan trọng và tích cực đối với Việt Nam, đặc biệt sau ba năm liên tiếp chứng kiến dòng vốn ngoại bán ròng. Bộ trưởng Tài chính Nguyễn Văn Thắng khẳng định đây là dấu mốc quan trọng trong 25 năm phát triển thị trường chứng khoán. Ông nhận định thành quả này đến từ hàng loạt cải cách khung khổ pháp lý, hạ tầng công nghệ, chất lượng sản phẩm - dịch vụ đến hành vi của công chúng đầu tư. Thị trường vốn và chứng khoán Việt Nam dự kiến chứng kiến sự thay đổi về chất. Không chỉ đón nhận các dòng vốn ngoại chất lượng cao, thị trường cũng đòi hỏi tiêu chuẩn cao hơn về quản trị doanh nghiệp và tính minh bạch. Phương Đông - Tất Đạt