Thời Sự
Vì sao Biển Đông nhiều bão nhất trong 30 năm qua?
📅 27/11/2025👁️ 4 lượt xem⏱️ 9 phút đọc
Nhiều yếu tố khí hậu cùng tác động kết hợp với biến đổi khí hậu khiến số lượng bão, áp thấp nhiệt đới trên Biển Đông năm nay nhiều kỷ lục.
Từ đầu năm đến nay, Biển Đông xuất hiện 15 cơn bão, 5 áp thấp nhiệt đới. Trong 30 năm qua, chỉ 2017 có số bão, áp thấp nhiệt đới (xoáy thuận nhiệt đới) nhiều tương tự. Thiên tai, chủ yếu là bão lũ, đã khiến 409 người chết, 727 người bị thương, gây thiệt hại kinh tế hơn 85.000 tỷ đồng. Con số thiệt hại có thể chưa dừng lại vì tháng cuối năm, Biển Đông khả năng còn bão hoặc áp thấp nhiệt đới.
Lý giải vì sao năm nay nhiều xoáy thuận nhiệt đới, TS Trương Bá Kiên, Phó giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Khí tượng Khí hậu (Viện Khoa học Khí tượng Thủy văn và Biến đổi Khí hậu), cho biết Tây Bắc Thái Bình Dương luôn là cái nôi tạo ra nhiều bão nhất thế giới.
Từ đầu năm, vùng biển trung tâm Thái Bình Dương, nơi dùng để theo dõi hiện tượng El Nino và La Nina luôn mát hơn bình thường. Đây là trạng thái trung tính nghiêng lạnh, tức chưa hẳn La Nina rõ rệt nhưng có xu hướng giống La Nina yếu. Khi vùng biển này mát, các cơn bão thường có xu hướng hình thành và dịch chuyển về phía tây nhiều hơn, đồng nghĩa nguy cơ bão đi vào Biển Đông hoặc sinh ra ngay trên Biển Đông sẽ nhiều hơn bình thường.
Yếu tố thứ hai là IOD, một kiểu dao động nhiệt độ ở Ấn Độ Dương, đang ở pha âm khá mạnh. Tức là vùng biển gần Indonesia đang ấm lên, khiến không khí bốc lên mạnh, tạo nhiều mây dày và hơi ẩm. Lượng ẩm này được đưa về phía Đông Nam Á và Biển Đông, tạo môi trường thuận lợi để các vùng nhiễu động phát triển thành xoáy thuận nhiệt đới.
Nhà máy ở khu kinh tế Nhơn Hội (Quy Nhơn, tỉnh Bình Định cũ, nay là tỉnh Gia Lai) tan hoang sau bão Kalmaegi. Ảnh:
Trần Hóa
Dao động nội mùa MJO, hiện tượng như nhịp thở của khí quyển, thường tạo ra từng đợt thời tiết năng động, đúng lúc hoạt động mạnh ở tây Thái Bình Dương. Khi MJO đi vào giai đoạn tích cực tại Indonesia, Philippines sẽ giống như "động cơ khuấy" khiến không khí bốc lên hàng loạt, tạo thành từng lứa bão nối nhau. Điều này lý giải vì sao năm nay Biển Đông liên tục có bão.
Hoàn lưu khí quyển lớn ở vùng xích đạo, gọi là hoàn lưu Walker, đang nghiêng về phía Tây Bắc Thái Bình Dương, giống mô hình thời kỳ La Nina. Khi đó, khu vực này có xu thế xuất hiện nhiều vùng không khí bốc lên mạnh, dễ hình thành mây giông lớn. Cùng lúc, các kiểu sóng khí quyển chạy dọc xích đạo như sóng Kelvin, Rossby... liên tục tạo nhiễu động trên dải hội tụ nhiệt đới, cung cấp "hạt giống" cho bão hình thành từ Philippines đến Biển Đông.
Mặt khác, áp cao cận nhiệt Tây Thái Bình Dương, hệ khí áp lớn thường quyết định hướng đi của bão năm nay mở rộng mạnh và lấn xuống phía nam. Khi áp cao này ép xuống, nó như đẩy quỹ đạo bão chạy men theo rìa phía tây, khiến bão dễ đi vào Philippines rồi Biển Đông, thay vì vòng lên phía bắc Thái Bình Dương như nhiều năm trước, TS Kiên phân tích.
Cùng với đó, nhiệt độ mặt biển ở Biển Đông và vùng đông Philippines trong hai tháng 10-11 cao hơn trung bình tới 1-1,5 độ C. Biển ấm cung cấp nhiều năng lượng hơn cho bão, khiến bão dễ hình thành, mạnh lên nhanh và giữ cường độ lớn khi đi vào Biển Đông. Nền nhiệt cao bất thường này là một trong những yếu tố quan trọng làm số lượng và sức mạnh bão tăng.
TS Nguyễn Bình Phong, Khoa Khí tượng Thủy văn (Đại học Tài nguyên và Môi trường), cho rằng biến đổi khí hậu là một nguyên nhân quan trọng khiến năm nay nhiều bão mặc dù không nhất thiết làm tăng số lượng bão trên toàn cầu, nhưng làm thay đổi cách bão hình thành và phát triển.
Bão Koto đang có khả năng ảnh hưởng trực tiếp Nam Trung Bộ. Ảnh:
NCHMF
Cụ thể, bầu khí quyển ấm hơn và ẩm hơn cùng biển ấm hơn khiến các cơn bão mạnh hơn, mưa lớn hơn và dễ tăng cấp nhanh hơn. Đây cũng là lý do nhiều cơn bão mạnh xuất hiện năm 2025, có những giai đoạn tăng sức gió rất nhanh.
Một điểm đặc biệt của mùa bão 2025 là sự kết hợp của biển ấm tại chỗ, các pha MJO thuận lợi và gió trên cao ổn định, tạo điều kiện để nhiều cơn bão hình thành liên tiếp, khiến tổng số cơn trong mùa tăng cao.
Để ứng phó hiệu quả với bão, TS Phong cho rằng cần tăng cường giám sát sớm bằng cách dùng tổng hợp sản phẩm JTWC, JMA, Digital Typhoon, VNDMS, các mô hình dự báo hạn dài để theo dõi sự hình thành và quỹ đạo bão sớm, giúp xây dựng kế hoạch ứng phó sớm và kịp thời.
Đồng thời, cần chuẩn bị các giải pháp ứng phó mưa cực đoan và sạt lở, dù bão có thể đổ bộ yếu hay chỉ đi ngang, lượng mưa lớn và thời gian kéo dài vẫn tạo ngập lụt và sạt lở, đặc biệt ở miền Trung và Tây Nguyên. Bản đồ rủi ro cũng phải được cập nhật và chính quyền lên kịch bản ứng phó theo hướng nhiều bão và bão mạnh.
Gia Chính
Lý giải vì sao năm nay nhiều xoáy thuận nhiệt đới, TS Trương Bá Kiên, Phó giám đốc Trung tâm Nghiên cứu Khí tượng Khí hậu (Viện Khoa học Khí tượng Thủy văn và Biến đổi Khí hậu), cho biết Tây Bắc Thái Bình Dương luôn là cái nôi tạo ra nhiều bão nhất thế giới.
Từ đầu năm, vùng biển trung tâm Thái Bình Dương, nơi dùng để theo dõi hiện tượng El Nino và La Nina luôn mát hơn bình thường. Đây là trạng thái trung tính nghiêng lạnh, tức chưa hẳn La Nina rõ rệt nhưng có xu hướng giống La Nina yếu. Khi vùng biển này mát, các cơn bão thường có xu hướng hình thành và dịch chuyển về phía tây nhiều hơn, đồng nghĩa nguy cơ bão đi vào Biển Đông hoặc sinh ra ngay trên Biển Đông sẽ nhiều hơn bình thường.
Yếu tố thứ hai là IOD, một kiểu dao động nhiệt độ ở Ấn Độ Dương, đang ở pha âm khá mạnh. Tức là vùng biển gần Indonesia đang ấm lên, khiến không khí bốc lên mạnh, tạo nhiều mây dày và hơi ẩm. Lượng ẩm này được đưa về phía Đông Nam Á và Biển Đông, tạo môi trường thuận lợi để các vùng nhiễu động phát triển thành xoáy thuận nhiệt đới.
Nhà máy ở khu kinh tế Nhơn Hội (Quy Nhơn, tỉnh Bình Định cũ, nay là tỉnh Gia Lai) tan hoang sau bão Kalmaegi. Ảnh:
Trần Hóa
Dao động nội mùa MJO, hiện tượng như nhịp thở của khí quyển, thường tạo ra từng đợt thời tiết năng động, đúng lúc hoạt động mạnh ở tây Thái Bình Dương. Khi MJO đi vào giai đoạn tích cực tại Indonesia, Philippines sẽ giống như "động cơ khuấy" khiến không khí bốc lên hàng loạt, tạo thành từng lứa bão nối nhau. Điều này lý giải vì sao năm nay Biển Đông liên tục có bão.
Hoàn lưu khí quyển lớn ở vùng xích đạo, gọi là hoàn lưu Walker, đang nghiêng về phía Tây Bắc Thái Bình Dương, giống mô hình thời kỳ La Nina. Khi đó, khu vực này có xu thế xuất hiện nhiều vùng không khí bốc lên mạnh, dễ hình thành mây giông lớn. Cùng lúc, các kiểu sóng khí quyển chạy dọc xích đạo như sóng Kelvin, Rossby... liên tục tạo nhiễu động trên dải hội tụ nhiệt đới, cung cấp "hạt giống" cho bão hình thành từ Philippines đến Biển Đông.
Mặt khác, áp cao cận nhiệt Tây Thái Bình Dương, hệ khí áp lớn thường quyết định hướng đi của bão năm nay mở rộng mạnh và lấn xuống phía nam. Khi áp cao này ép xuống, nó như đẩy quỹ đạo bão chạy men theo rìa phía tây, khiến bão dễ đi vào Philippines rồi Biển Đông, thay vì vòng lên phía bắc Thái Bình Dương như nhiều năm trước, TS Kiên phân tích.
Cùng với đó, nhiệt độ mặt biển ở Biển Đông và vùng đông Philippines trong hai tháng 10-11 cao hơn trung bình tới 1-1,5 độ C. Biển ấm cung cấp nhiều năng lượng hơn cho bão, khiến bão dễ hình thành, mạnh lên nhanh và giữ cường độ lớn khi đi vào Biển Đông. Nền nhiệt cao bất thường này là một trong những yếu tố quan trọng làm số lượng và sức mạnh bão tăng.
TS Nguyễn Bình Phong, Khoa Khí tượng Thủy văn (Đại học Tài nguyên và Môi trường), cho rằng biến đổi khí hậu là một nguyên nhân quan trọng khiến năm nay nhiều bão mặc dù không nhất thiết làm tăng số lượng bão trên toàn cầu, nhưng làm thay đổi cách bão hình thành và phát triển.
Bão Koto đang có khả năng ảnh hưởng trực tiếp Nam Trung Bộ. Ảnh:
NCHMF
Cụ thể, bầu khí quyển ấm hơn và ẩm hơn cùng biển ấm hơn khiến các cơn bão mạnh hơn, mưa lớn hơn và dễ tăng cấp nhanh hơn. Đây cũng là lý do nhiều cơn bão mạnh xuất hiện năm 2025, có những giai đoạn tăng sức gió rất nhanh.
Một điểm đặc biệt của mùa bão 2025 là sự kết hợp của biển ấm tại chỗ, các pha MJO thuận lợi và gió trên cao ổn định, tạo điều kiện để nhiều cơn bão hình thành liên tiếp, khiến tổng số cơn trong mùa tăng cao.
Để ứng phó hiệu quả với bão, TS Phong cho rằng cần tăng cường giám sát sớm bằng cách dùng tổng hợp sản phẩm JTWC, JMA, Digital Typhoon, VNDMS, các mô hình dự báo hạn dài để theo dõi sự hình thành và quỹ đạo bão sớm, giúp xây dựng kế hoạch ứng phó sớm và kịp thời.
Đồng thời, cần chuẩn bị các giải pháp ứng phó mưa cực đoan và sạt lở, dù bão có thể đổ bộ yếu hay chỉ đi ngang, lượng mưa lớn và thời gian kéo dài vẫn tạo ngập lụt và sạt lở, đặc biệt ở miền Trung và Tây Nguyên. Bản đồ rủi ro cũng phải được cập nhật và chính quyền lên kịch bản ứng phó theo hướng nhiều bão và bão mạnh.
Gia Chính
