Khoa Học & Công Nghệ
Giải mã 5.200 hố xếp ngay ngắn trên dãy Andes
📅 12/11/2025👁️ 5 lượt xem⏱️ 6 phút đọc
Công trình bí ẩn gồm hàng nghìn hố thời Inca có thể từng là địa điểm trao đổi và kiểm kê hàng hóa nhiều thế kỷ trước.
Trên núi Monte Sierpe, một phần của dãy Andes thuộc Peru, có khoảng 5.200 hố xếp theo hàng lối gọn gàng. Theo nghiên cứu công bố trên tạp chí
Antiquity
hôm 10/11, khu vực này nhiều khả năng được xây làm địa điểm giao thương năm 1000-1400, dưới thời Chincha - vương quốc hùng mạnh với dân số hơn 100.000 người. Khi đế quốc Inca chinh phục Chincha vào thế kỷ 15, dãy hố có thể được chuyển đổi mục đích để thu cống phẩm từ các cộng đồng địa phương.
Dãy hố tại Monte Sierpe nhìn từ trên cao. Ảnh:
Antiquity Publications
Dãy hố dài tổng cộng 1,5 km, chia thành nhiều khối, mỗi khối gồm vài chục hố, mỗi hố rộng 1-2 m và sâu tối đa một mét, một số lót đá. Các nhà khảo cổ lần đầu phát hiện di chỉ này vào những năm 1930, sau đó khảo sát vào những năm 1970.
Nhiều năm qua, giới nghiên cứu đã đưa ra không ít giả thuyết để giải thích về mục đích của dãy hố, từ phòng thủ, tích trữ, kiểm kê đến làm vườn, thu thập nước và sương. "Chức năng của địa điểm này vẫn chưa rõ ràng", đồng tác giả nghiên cứu Jacob Bongers, nhà khảo cổ tại Đại học Sydney, cho biết.
Trong nghiên cứu mới, nhóm chuyên gia dùng drone thu thập hình ảnh từ trên cao, đồng thời phân tích tàn dư thực vật và trầm tích từ một số hố. Kết quả cho thấy chúng chứa phấn hoa từ nhiều loại cây trồng, bao gồm ngô. Phấn hoa ngô thường không bay xa khỏi cây một cách tự nhiên, nên nhiều khả năng chúng do con người mang đến. Nhóm nghiên cứu cũng tìm thấy phấn hoa của cây cói - vật liệu phổ biến được người Chincha dùng làm giỏ.
Những dữ liệu này ủng hộ giả thuyết rằng người xưa từng lót hố bằng vật liệu thực vật rồi đặt hàng hóa, đựng trong giỏ đan hoặc bọc lại để vận chuyển, vào hố. Các chợ trao đổi hàng hóa rất phổ biến ở phần dãy Andes thuộc Peru trong giai đoạn tiền Tây Ban Nha (thời kỳ trước khi các nhà thám hiểm Tây Ban Nha đến Trung Mỹ và Nam Mỹ). Dãy hố tại Monte Sierpe có thể là một trong những khu chợ như vậy.
Những chiếc hố tại Monte Sierpe có thể từng chứa cây trồng, cống phẩm và hàng hóa. Ảnh:
Antiquity Publications
Hình ảnh từ drone cho thấy cách sắp xếp hố có nét tương đồng với khipus - công cụ làm từ dây thừng thắt nút dùng để kiểm kê của người Inca. Theo nhóm nghiên cứu, chênh lệch nhỏ về số lượng hố ở mỗi khối có thể phản ánh mức độ cống nạp khác nhau của các cộng đồng địa phương.
Bongers nhận xét, nghiên cứu mới mang đến một ví dụ quan trọng về cách những cộng đồng thời xưa biến đổi cảnh quan để gắn kết mọi người và thúc đẩy tương tác. "Phát hiện của chúng tôi góp phần mở rộng kiến thức về các chợ trao đổi hàng hóa, về nguồn gốc và sự đa dạng của hoạt động kiểm kê ở dãy Andes cổ đại và xa hơn".
Thu Thảo
(Theo
Live Science, Science Alert
)
Antiquity
hôm 10/11, khu vực này nhiều khả năng được xây làm địa điểm giao thương năm 1000-1400, dưới thời Chincha - vương quốc hùng mạnh với dân số hơn 100.000 người. Khi đế quốc Inca chinh phục Chincha vào thế kỷ 15, dãy hố có thể được chuyển đổi mục đích để thu cống phẩm từ các cộng đồng địa phương.
Dãy hố tại Monte Sierpe nhìn từ trên cao. Ảnh:
Antiquity Publications
Dãy hố dài tổng cộng 1,5 km, chia thành nhiều khối, mỗi khối gồm vài chục hố, mỗi hố rộng 1-2 m và sâu tối đa một mét, một số lót đá. Các nhà khảo cổ lần đầu phát hiện di chỉ này vào những năm 1930, sau đó khảo sát vào những năm 1970.
Nhiều năm qua, giới nghiên cứu đã đưa ra không ít giả thuyết để giải thích về mục đích của dãy hố, từ phòng thủ, tích trữ, kiểm kê đến làm vườn, thu thập nước và sương. "Chức năng của địa điểm này vẫn chưa rõ ràng", đồng tác giả nghiên cứu Jacob Bongers, nhà khảo cổ tại Đại học Sydney, cho biết.
Trong nghiên cứu mới, nhóm chuyên gia dùng drone thu thập hình ảnh từ trên cao, đồng thời phân tích tàn dư thực vật và trầm tích từ một số hố. Kết quả cho thấy chúng chứa phấn hoa từ nhiều loại cây trồng, bao gồm ngô. Phấn hoa ngô thường không bay xa khỏi cây một cách tự nhiên, nên nhiều khả năng chúng do con người mang đến. Nhóm nghiên cứu cũng tìm thấy phấn hoa của cây cói - vật liệu phổ biến được người Chincha dùng làm giỏ.
Những dữ liệu này ủng hộ giả thuyết rằng người xưa từng lót hố bằng vật liệu thực vật rồi đặt hàng hóa, đựng trong giỏ đan hoặc bọc lại để vận chuyển, vào hố. Các chợ trao đổi hàng hóa rất phổ biến ở phần dãy Andes thuộc Peru trong giai đoạn tiền Tây Ban Nha (thời kỳ trước khi các nhà thám hiểm Tây Ban Nha đến Trung Mỹ và Nam Mỹ). Dãy hố tại Monte Sierpe có thể là một trong những khu chợ như vậy.
Những chiếc hố tại Monte Sierpe có thể từng chứa cây trồng, cống phẩm và hàng hóa. Ảnh:
Antiquity Publications
Hình ảnh từ drone cho thấy cách sắp xếp hố có nét tương đồng với khipus - công cụ làm từ dây thừng thắt nút dùng để kiểm kê của người Inca. Theo nhóm nghiên cứu, chênh lệch nhỏ về số lượng hố ở mỗi khối có thể phản ánh mức độ cống nạp khác nhau của các cộng đồng địa phương.
Bongers nhận xét, nghiên cứu mới mang đến một ví dụ quan trọng về cách những cộng đồng thời xưa biến đổi cảnh quan để gắn kết mọi người và thúc đẩy tương tác. "Phát hiện của chúng tôi góp phần mở rộng kiến thức về các chợ trao đổi hàng hóa, về nguồn gốc và sự đa dạng của hoạt động kiểm kê ở dãy Andes cổ đại và xa hơn".
Thu Thảo
(Theo
Live Science, Science Alert
)
