Khoa Học & Công Nghệ
Chuyên gia lo người trẻ 'rỗng não' vì AI
📅 29/11/2025👁️ 1 lượt xem⏱️ 9 phút đọc
Thói quen "để AI làm hết" khiến người trẻ phụ thuộc công nghệ, mất dần kỹ năng, vì vậy cần dạy cho họ cách sử dụng đúng, theo chuyên gia từ trường Aptech Ấn Độ.
Tại tọa đàm về phát triển và ứng dụng trí tuệ nhân tạo tại Việt Nam do Hệ thống Đào tạo lập trình viên quốc tế Aptech tổ chức sáng 29/11, tiến sĩ Rakhee Das, chuyên gia AI từ Đại học Amity (Ấn Độ) đánh giá sự phát triển bùng nổ của AI như ChatGPT mang đến hai vấn đề lớn cho nhiều quốc gia. Đầu tiên là khiến nhiều quốc gia cố gắng xây dựng những phiên bản ChatGPT của riêng mình trong khi nguồn lực không thể đáp ứng, thứ hai là người dùng quá phụ thuộc vào AI.
Bà lấy ví dụ, nhiều học sinh, sinh viên hoàn thành tốt bài tập về nhà, nhưng không thể trả lời trực tiếp các câu hỏi đơn giản, sau đó được phát hiện đã nhờ AI giúp làm bài. "Nhiều sinh viên trẻ mất dần kỹ năng thật. Tư duy của các em yếu đi vì AI làm hết phần việc", bà nói, gọi đây là tình trạng rỗng não (AI brainlessness), xuất hiện nhiều kể từ sau sự bùng nổ của các ứng dụng tạo sinh.
TS Rakhee Das chia sẻ tại hội thảo qua hình thức trực tuyến.
Ảnh chụp màn hình
Theo bà, nhờ sự dễ dàng tiếp cận, nhiều sinh viên đang sử dụng AI để đối phó với việc học thay vì học nền tảng, khiến tư duy phản biện giảm xuống, kiến thức cơ bản yếu đi, thậm chí kỹ năng giải quyết vấn đề biến mất. "Nếu tiếp tục, lực lượng lao động tương lai sẽ không còn khả năng suy nghĩ, chỉ biết sao chép và dán", bà nói.
Cảnh báo về nguy cơ thoái hóa não do AI không mới. Hồi tháng 6, nghiên cứu kéo dài bốn tháng của nhóm chuyên gia từ MIT Media Lab cũng phát hiện người dùng chatbot AI có hoạt động não và trí nhớ suy giảm.
Trong đó, nhóm dùng chatbot AI có mức độ tương tác não thấp nhất và "luôn thể hiện kém ở ngôn ngữ và hành vi". Sau bốn tháng, họ trở nên lười biếng hơn với mỗi bài luận, cuối cùng thường phải dùng đến cách sao chép và dán.
Ông Chu Tuấn Anh, Giám đốc Aptech tại Việt Nam, nhìn nhận tình trạng này xảy ra nhiều trong thời đại công nghệ. Ví dụ, những người lái xe quen dùng ứng dụng bản đồ không nhớ nổi đường đi quen thuộc; lập trình viên lạm dụng AI không thể tự mình viết vài dòng lệnh tìm kiếm cơ bản.
"Đó không còn là hiện tượng rời rạc mà đã trở thành một xu hướng đáng báo động khi người dùng suy giảm nhận thức do AI", ông Tuấn Anh nói.
Ông Chu Tuấn Anh chia sẻ tại hội thảo. Ảnh:
Lưu Quý
Khẳng định "không thể không dùng", nhưng theo ông Tuấn Anh, nếu không kiểm soát, tình trạng "rỗng não AI" sẽ để lại hệ lụy sâu rộng. Nhiều người có thể đánh mất sự tự tin, "khủng hoảng bản sắc" khi không biết làm gì ngoài việc gõ prompt (câu lệnh) cho AI, từ đó có thể dẫn đến ảnh hưởng sức khỏe tâm lý, mất việc làm.
Ở cấp độ rộng hơn, hệ quả có thể là lực lượng lao động suy giảm, năng suất tụt hạng. "Nếu không có hướng đi đúng, khoảng 3-5 năm nữa, chúng ta có một thế hệ biết dùng AI nhưng không biết làm gì, đánh mất lợi thế cạnh tranh so với những quốc gia vẫn giữ được tư duy gốc", ông nhận định.
Để ngăn chặn, ông đề xuất giải pháp 3T (Think first - Tool, not Tutor - Teach back), tức tự tìm lời giải trước khi dùng AI, chỉ coi AI như công cụ thay vì người thầy, giải thích lại bằng lời hoặc dạy lại cho người khác. Cách này giúp đánh thức khả năng tư duy và ghi nhớ, cho não vận động.
Theo bà Rakhee Das, Việt Nam đang có "cơ hội vàng" trong lĩnh vực AI khi Chính phủ tăng tốc chiến lược quốc gia về trí tuệ nhân tạo, các doanh nghiệp lớn mở rộng trung tâm AI, và chuyển đổi số lan tỏa mạnh mẽ trong mọi ngành.
Nhấn mạnh những người trẻ Việt Nam hôm nay là lực lượng dẫn dắt tương lai, bà khuyến nghị họ sử dụng AI một cách có trách nhiệm. "Họ có thể học để hiểu về AI, từ đó sử dụng hoặc phát triển AI một cách minh bạch và đáng tin cậy", bà khuyến nghị.
Một số ứng dụng AI tạo sinh trên điện thoại Copilot, DeepSeek, Gemini, AI Hay, ChatGPT, Grok. Ảnh:
Lưu Quý
Báo cáo nền kinh tế số được Google công bố tuần này cho thấy Việt Nam dẫn đầu Đông Nam Á về mức độ ứng dụng và niềm tin của người dùng dành cho AI. 81% người Việt được khảo sát tương tác với AI hàng ngày. Động lực để sử dụng AI của họ chủ yếu là tiết kiệm thời gian tìm kiếm và so sánh thông tin, nhận hỗ trợ khách hàng 24/7, tiết kiệm chi phí. Khảo sát cũng cho thấy 42% lo ngại về quyền riêng tư và bảo mật dữ liệu liên quan đến tác nhân AI, trong khi 96% "sẵn sàng chia sẻ quyền truy cập dữ liệu" với các tác nhân này.
Lưu Quý
Bà lấy ví dụ, nhiều học sinh, sinh viên hoàn thành tốt bài tập về nhà, nhưng không thể trả lời trực tiếp các câu hỏi đơn giản, sau đó được phát hiện đã nhờ AI giúp làm bài. "Nhiều sinh viên trẻ mất dần kỹ năng thật. Tư duy của các em yếu đi vì AI làm hết phần việc", bà nói, gọi đây là tình trạng rỗng não (AI brainlessness), xuất hiện nhiều kể từ sau sự bùng nổ của các ứng dụng tạo sinh.
TS Rakhee Das chia sẻ tại hội thảo qua hình thức trực tuyến.
Ảnh chụp màn hình
Theo bà, nhờ sự dễ dàng tiếp cận, nhiều sinh viên đang sử dụng AI để đối phó với việc học thay vì học nền tảng, khiến tư duy phản biện giảm xuống, kiến thức cơ bản yếu đi, thậm chí kỹ năng giải quyết vấn đề biến mất. "Nếu tiếp tục, lực lượng lao động tương lai sẽ không còn khả năng suy nghĩ, chỉ biết sao chép và dán", bà nói.
Cảnh báo về nguy cơ thoái hóa não do AI không mới. Hồi tháng 6, nghiên cứu kéo dài bốn tháng của nhóm chuyên gia từ MIT Media Lab cũng phát hiện người dùng chatbot AI có hoạt động não và trí nhớ suy giảm.
Trong đó, nhóm dùng chatbot AI có mức độ tương tác não thấp nhất và "luôn thể hiện kém ở ngôn ngữ và hành vi". Sau bốn tháng, họ trở nên lười biếng hơn với mỗi bài luận, cuối cùng thường phải dùng đến cách sao chép và dán.
Ông Chu Tuấn Anh, Giám đốc Aptech tại Việt Nam, nhìn nhận tình trạng này xảy ra nhiều trong thời đại công nghệ. Ví dụ, những người lái xe quen dùng ứng dụng bản đồ không nhớ nổi đường đi quen thuộc; lập trình viên lạm dụng AI không thể tự mình viết vài dòng lệnh tìm kiếm cơ bản.
"Đó không còn là hiện tượng rời rạc mà đã trở thành một xu hướng đáng báo động khi người dùng suy giảm nhận thức do AI", ông Tuấn Anh nói.
Ông Chu Tuấn Anh chia sẻ tại hội thảo. Ảnh:
Lưu Quý
Khẳng định "không thể không dùng", nhưng theo ông Tuấn Anh, nếu không kiểm soát, tình trạng "rỗng não AI" sẽ để lại hệ lụy sâu rộng. Nhiều người có thể đánh mất sự tự tin, "khủng hoảng bản sắc" khi không biết làm gì ngoài việc gõ prompt (câu lệnh) cho AI, từ đó có thể dẫn đến ảnh hưởng sức khỏe tâm lý, mất việc làm.
Ở cấp độ rộng hơn, hệ quả có thể là lực lượng lao động suy giảm, năng suất tụt hạng. "Nếu không có hướng đi đúng, khoảng 3-5 năm nữa, chúng ta có một thế hệ biết dùng AI nhưng không biết làm gì, đánh mất lợi thế cạnh tranh so với những quốc gia vẫn giữ được tư duy gốc", ông nhận định.
Để ngăn chặn, ông đề xuất giải pháp 3T (Think first - Tool, not Tutor - Teach back), tức tự tìm lời giải trước khi dùng AI, chỉ coi AI như công cụ thay vì người thầy, giải thích lại bằng lời hoặc dạy lại cho người khác. Cách này giúp đánh thức khả năng tư duy và ghi nhớ, cho não vận động.
Theo bà Rakhee Das, Việt Nam đang có "cơ hội vàng" trong lĩnh vực AI khi Chính phủ tăng tốc chiến lược quốc gia về trí tuệ nhân tạo, các doanh nghiệp lớn mở rộng trung tâm AI, và chuyển đổi số lan tỏa mạnh mẽ trong mọi ngành.
Nhấn mạnh những người trẻ Việt Nam hôm nay là lực lượng dẫn dắt tương lai, bà khuyến nghị họ sử dụng AI một cách có trách nhiệm. "Họ có thể học để hiểu về AI, từ đó sử dụng hoặc phát triển AI một cách minh bạch và đáng tin cậy", bà khuyến nghị.
Một số ứng dụng AI tạo sinh trên điện thoại Copilot, DeepSeek, Gemini, AI Hay, ChatGPT, Grok. Ảnh:
Lưu Quý
Báo cáo nền kinh tế số được Google công bố tuần này cho thấy Việt Nam dẫn đầu Đông Nam Á về mức độ ứng dụng và niềm tin của người dùng dành cho AI. 81% người Việt được khảo sát tương tác với AI hàng ngày. Động lực để sử dụng AI của họ chủ yếu là tiết kiệm thời gian tìm kiếm và so sánh thông tin, nhận hỗ trợ khách hàng 24/7, tiết kiệm chi phí. Khảo sát cũng cho thấy 42% lo ngại về quyền riêng tư và bảo mật dữ liệu liên quan đến tác nhân AI, trong khi 96% "sẵn sàng chia sẻ quyền truy cập dữ liệu" với các tác nhân này.
Lưu Quý
