Chiến lược liên tục đổi giọng của ông Trump trong cuộc đấu với Trung Quốc

Chỉ vài ngày trước, Tổng thống Mỹ Donald Trump đã đẩy cuộc chiến thương mại giữa Mỹ và Trung Quốc bước vào giai đoạn căng thẳng hơn. Ông bày tỏ phẫn nộ trước các biện pháp kiểm soát mới của Bắc Kinh đối với đất hiếm, cho rằng đây là động thái "thù địch" và "đáng hổ thẹn". Ông chủ Nhà Trắng tuyên bố Mỹ sẽ áp thuế bổ sung 100% với tất cả hàng hóa Trung Quốc từ ngày 1/11. "Thật khó tin Trung Quốc lại hành động như vậy, nhưng họ đã làm và phần còn lại đã là lịch sử", ông viết trên mạng xã hội Truth Social. Chỉ 48 giờ sau, dường như chính ông là người muốn viết lại lịch sử đó. Trong bài đăng trên mạng xã hội ngày 12/10, ông viết "đừng lo lắng về Trung Quốc, mọi chuyện sẽ ổn thôi". Ông cũng trấn an những người ủng hộ rằng "Mỹ chỉ muốn giúp Trung Quốc, chứ không phải làm tổn thương họ". Tổng thống Donald Trump tại Phòng Bầu dục, Nhà Trắng, ngày 6/10. Ảnh: AFP Nhà Trắng đã hạ giọng sau những bình luận gay gắt của Bắc Kinh, chỉ trích Washington "tiêu chuẩn kép". Bộ Thương mại Trung Quốc khẳng định những biện pháp kiểm soát xuất khẩu đất hiếm là "hợp pháp" và nhằm bảo vệ an ninh quốc gia. Họ khẳng định chính Mỹ từ lâu cũng áp đặt biện pháp như vậy và thực thi các hành vi phân biệt đối xử chống lại Trung Quốc dưới danh nghĩa an ninh quốc gia. "Nếu các ngài muốn đấu, chúng tôi sẽ đấu đến cùng", bộ này ngày 14/10 tuyên bố. Ông Trump lập tức đổi giọng. Tổng thống Mỹ cho biết Washington đang xem xét chấm dứt một số quan hệ thương mại với Bắc Kinh. "Tôi tin việc Trung Quốc cố tình không mua đậu nành của Mỹ và gây khó cho nông dân trồng đậu nành của chúng ta là hành động gây hấn về kinh tế. Chúng tôi đang cân nhắc chấm dứt giao dịch với Trung Quốc về dầu ăn và các hoạt động thương mại khác như biện pháp đáp trả", ông viết trên mạng xã hội. Trung Quốc là bên mua đậu nành lớn nhất thế giới và gần đây đã giảm mạnh mua đậu nành từ Mỹ, chuyển sang nguồn cung từ Brazil và Argentina. Ông Trump đã kỳ vọng sẽ thảo luận vấn đề đậu nành với Chủ tịch Tập Cận Bình, đồng thời cảnh báo Mỹ có thể ngừng một phần lớn hàng nhập khẩu từ Trung Quốc. Những thông điệp trái ngược của ông Trump trong vài ngày qua dường như hé lộ cuộc giằng co về cách tiếp cận tốt nhất với Trung Quốc trong vấn đề thương mại. Ông đã liên tục thay đổi từ chiến lược trả đũa sang hòa giải. Josh Lipsky, giám đốc cấp cao của Trung tâm Địa Kinh tế thuộc Hội đồng Đại Tây Dương, đánh giá ông Trump có lẽ xem các biện pháp kiểm soát của Trung Quốc với đất hiếm là "sự xúc phạm cá nhân", đặc biệt sau khi hai bên đã nhất trí giảm căng thẳng và giảm thuế quan hồi tháng 5. Chính quyền ông Trump đã xuống thang sau khi lần đầu áp thêm thuế lên tới 145% hồi tháng 4, chỉ giữ lại mức thuế bổ sung 30% với hàng Trung Quốc, trong khi Bắc Kinh duy trì thuế bổ sung 10% với hàng Mỹ. Bên cạnh việc thể hiện bất bình, Nhà Trắng dường như cũng muốn giữ cơ hội tổ chức cuộc gặp thượng đỉnh giữa ông Trump và ông Tập, theo giới quan sát. Nhà Trắng hy vọng đạt được thỏa thuận thương mại lớn hơn với Trung Quốc và củng cố hình ảnh bậc thầy đàm phán của ông Trump. Craig Singleton, nhà nghiên cứu cấp cao về Trung Quốc tại Quỹ Bảo vệ các Nền Dân chủ ở Washington, nói rằng ông Trump rất có thể đang theo đuổi hai mục tiêu chiến lược. "Những lời đe dọa nhằm thể hiện sự cứng rắn và trừng phạt đối với Bắc Kinh, còn thái độ mềm mỏng hơn sau đó nhằm xoa dịu thị trường và trấn an các đồng minh. Ông Trump cùng đội ngũ của mình dường như tin rằng Bắc Kinh đã tính toán sai và họ đang tạo điều kiện để ông Tập có thể rút lại hành động, ngăn leo thang thêm", Singleton nhận xét. Đất hiếm vốn rất quan trọng đối với ngành sản xuất chất bán dẫn, chiến đấu cơ và nhiều công nghệ tiên tiến khác. Việc Trung Quốc hạn chế xuất khẩu đất hiếm có thể giáng đòn trực tiếp vào nền tảng công nghiệp và quốc phòng Mỹ. Dù cam kết thoát phụ thuộc vào đất hiếm Trung Quốc, viễn cảnh đó còn xa vời với Mỹ, theo giới quan sát. Máy móc hoạt động tại mỏ khai thác đất hiếm ở Mountain Pass, California, Mỹ hồi tháng 1/2020. Ảnh: Reuters Quy định mới của Bắc Kinh yêu cầu các công ty trên toàn thế giới phải xin giấy phép nếu xuất khẩu sản phẩm có chứa đất hiếm của Trung Quốc, dù là một lượng rất nhỏ. Việc kiểm soát này cũng được áp dụng nếu các khoáng sản được sản xuất bằng công nghệ khai thác, chế biến hoặc sản xuất nam châm của Trung Quốc. Đặc biệt, các công ty có liên quan đến quân đội nước ngoài sẽ bị từ chối cấp phép. Trung Quốc công bố loạt hạn chế mới sau khi chính quyền ông Trump mở rộng kiểm soát xuất khẩu đối với hàng nghìn công ty nước ngoài, ảnh hưởng đến nhiều công ty Trung Quốc và Nga. Một trong những mục tiêu của chính sách này là ngăn các doanh nghiệp Trung Quốc tiếp cận công nghệ nhạy cảm của Mỹ. Giới chức Trung Quốc chỉ trích Mỹ phá hoại tinh thần đàm phán mà hai nước đã đạt được trước đó. "Trung Quốc rõ ràng sẽ không áp hạn chế mới về đất hiếm nếu Mỹ không công bố các biện pháp kiểm soát xuất khẩu. Hai nước từng đạt được 'thỏa thuận đình chiến tạm thời' hồi mùa hè, khi hai bên không muốn leo thang căng thẳng trước cuộc gặp của hai lãnh đạo", ông Lipsky nói. "Nhưng người Trung Quốc đã xem quy tắc thương mại mới của Mỹ là hành vi vi phạm thỏa thuận, trong khi Washington cũng xem động thái kiểm soát đất hiếm của Bắc Kinh giống vậy". Phó tổng thống JD Vance để ngỏ cánh cửa đạt thỏa thuận với Trung Quốc và nhắc lại ông Trump trân trọng tình bạn với ông Tập. Nhưng ông cảnh báo Trung Quốc "không nên đáp trả một cách gay gắt". "Tôi đảm bảo với quý vị rằng Tổng thống Mỹ có nhiều quân bài hơn Trung Quốc", ông nói. Mặc dù căng thẳng mới nhất có thể lắng xuống vào thời điểm ông Tập Cận Bình và ông Trump gặp mặt, Julian Evans-Pritchard, nhà phân tích của công ty nghiên cứu Capital Economics ở London, nhận định "rõ ràng có nguy cơ cả hai bên sẽ giữ vững lập trường của mình, khăng khăng tin rằng đối phương sẽ phải nhượng bộ trước". Thanh Tâm (Theo Washington Post, Reuters )